Handtekeningvereisten voor handgeschreven testamenten

Steeds weer behandelen gerechtelijke uitspraken de effectiviteit van handtekeningen op handgeschreven testamenten. Onlangs nog oordeelde het Oberlandesgericht München in zijn vonnis van 25 augustus 2023 (zaaknummer: 33 Wx 119/23) dat een testament ongeldig was vanwege een mislukte handtekening. De gevolgen kunnen verwoestend zijn voor het individu. In plaats van de werkelijke bedoeling van de erflater, is de erfopvolging bij versterf van toepassing of wordt de erfopvolging bepaald op basis van een eerder testament. Dit betekent dat mensen kunnen worden bevoordeeld die de erflater niet heeft bedoeld. Het volgende is van toepassing op een effectieve handtekening onder een testament:

Volgens artikel 2247 (1) BGB kan de erflater een testament opmaken door middel van een met de hand geschreven en ondertekende verklaring.

Het doel van deze formele vereiste is dat de erflater zich in detail vertrouwd maakt met het testament, zodat hij of zij precies weet wat hij of zij wil testeren en om deze wil zo duidelijk mogelijk uit te drukken. Bovendien biedt het handschrift een betere beveiliging tegen vervalsing van het testament van de erflater. Een testament is nietig als het deze formele vereisten schendt.

Artikel 2247 lid 3 BGB regelt het type handtekening. Volgens dit artikel moet de handtekening de voor- en achternaam van de erflater bevatten. Als de erflater op een andere manier ondertekent en deze handtekening volstaat om het auteurschap van de erflater en de ernst van zijn of haar verklaring vast te stellen, staat een dergelijke handtekening de geldigheid van het testament niet in de weg. Hieruit volgt dat handtekeningen met de voornaam of een bijnaam ook voldoende zijn - deze bieden echter geen rechtszekerheid vanwege de ernsttoets die dan geldt. Bovendien, hoewel de handtekening niet leesbaar hoeft te zijn, zijn eenvoudige tekeningen zoals lijnen en vinkjes geen handtekeningen. Ook bij gedrukte brieven kan twijfel ontstaan over de maker van de handtekening, omdat deze soms geen eigen lettertype hebben, wat identificatie bemoeilijkt. Het is daarom raadzaam om te ondertekenen in een normaal handschrift met voor- en achternaam.

Een Onderscript behoort tot onder de tekst van het testament! De handtekening heeft twee functies: enerzijds de identificatiefunctie (die ervoor zorgt dat kan worden nagegaan of de erflater het testament daadwerkelijk heeft opgemaakt) en anderzijds de afsluitende functie. De handtekening moet de verklaring dus fysiek afronden. In dit verband heeft het BGH onomwonden verklaard dat een "superscriptie" geen handtekening is (BGHZ 111, 48). Deze jurisprudentie is sindsdien enigszins afgezwakt. Volgens deze jurisprudentie is het voldoende als de handtekening in een zodanige ruimtelijke relatie en verbinding met de tekst staat dat deze de verklaring in de publieke perceptie als voltooid afdekt (OLG Hamburg, beslissing van 8 oktober 2013 - 2 W 80/13). Ook hier is echter interpretatie vereist, wat het onderzoek naar de geldigheid van het testament onvoorspelbaar maakt - de handtekening moet daarom zoveel mogelijk onder de verklaring worden geplaatst.

Hoe belangrijk het is om aan deze criteria te voldoen, blijkt uit het recente voorbeeld van het Oberlandesgericht München. In dit geval had een erflater het volgende testament gemaakt:

 

10.3.2022

Testament! Ik ... [= naam van de erflater] laat alles na wat ik heb.

Mijn spaarboekje Raiffeisenbank ...

Verzekering bij Zurich Insurance ...-...

[Handtekening" van de erflater].

Aan de heer ...

... [adres]

 

Dit is voldoende volgens de bovengenoemde principes nietmet als gevolg dat dit testament niet rechtsgeldig was. Het Oberlandesgericht München legde dit uit:

"Op het eerste gezicht schreef de erflater in eerste instantie op dat ze alles wat ze had wilde nalaten, dat wil zeggen bij testamentaire beschikking schenken en daarmee het wettelijk erfrecht uitsluiten. De erflater ondertekende deze "blanco" verklaring. Ze schreef er echter alleen de kern van de verklaring onder aan wie ze alles wilde nalaten. Dit betekent dat niet is voldaan aan de ratio van de vormvereisten, namelijk de erflater aanmoedigen om duidelijk te zijn over de inhoud van haar uiterste wilsbeschikking: Het komt niet tot uitdrukking dat de erflater bij het opschrijven en ondertekenen van het eerste tekstgedeelte van haar uiterste wilsbeschikking duidelijk zou hebben gemaakt aan wie zij alles wilde nalaten." (OLG München, beslissing van 25 augustus 2023 - 33 Wx 119/23 e, punt 15). Er moet ook worden opgemerkt dat het testament in kwestie in een enveloppe zat met het opschrift "Testament" - zelfs dit was voor het Oberlandesgericht München niet voldoende om aan te nemen dat het testament geldig was.

In deze context moet worden opgemerkt dat latere toevoegingen aan een bestaand testament natuurlijk mogelijk zijn, zodat het hele testament niet herschreven hoeft te worden. Er is echter een nieuwe handtekening onder de nieuwe verklaring nodig om deze van kracht te laten worden.

In dit verband moet worden opgemerkt dat het opstellen van een testament een aantal juridische problemen met zich meebrengt waarvan veel mensen zich niet bewust zijn. Na het overlijden van de erflater leidt dit vaak tot kostbare geschillen die relatief eenvoudig voorkomen hadden kunnen worden. In geval van twijfel moet altijd een deskundige advocaat of notaris worden geraadpleegd.

 

Yanik Zimmerer, advocaat-stagiair